Demografiaren igarkizun afrikarra eta euskalduna
Antzinako erromatarrek Africa Terra deitzen zioten kontinenteko iparraldeko zatiari, gaur egungo Tunisiari; “afrien lurra“, hots, kartagotarrena. Afer izenaren jatorria, dirudienez, fenizierazko afar («hautsa») hitza da; edo, baliteke berbererazko ifri izatea, «haitzuloa». Kartago bezain toki txiki batengatik hartu zuen, aidanez, izena kontinenteak; askoz ere handiagoa, zabalagoa, eta bide batez, populatuagoa.
Herenegun irakurri nuen etxe honetan Arabako (eta Euskal Herriko) demografiaz mintzo zen idatzia, eta pasa den astean iritsi zen ene eskuetara demografiaren aferaz mintzo den beste artikulu interesgarri bat; kasu honetan normalean bazterrean gelditzen den kontinentearena: mintza gaitezen Afrikaren demografiaz, “kartagotarrez”.
INED institutuak sakon aztertu du gaia, eta artikulua Henri Leridon zuzendariarena da.
Gaur egun Afrikan 1200 milioi lagun inguru bizi dira; aurreikuspenen arabera, 2050 urtean 2400 milioi lirateke, eta 2100ean 4000 milioi. Apur bat hobetuko den bizi kalitateak ahalbidetuko du igoera. Azken urteetan Afrikako BPG-a %4,5 igo da urtero (Europakoa %0,9). Makroekonomiatik mikroekonomiara jotzean, ordea, gauzak majo aldatzen dira: Saharaz hegoaldeko pertsona baten aberastasuna %1,6 igotzen da urtero, bataz-beste; Europan %0,4; Asiako zonalde batzuetan %6.
Bizi itxaropena asko hobetu da 1950etik hona, 36 urtetik 57ra, baina urruti dago oraindik munduko mediatik: 70,5.
Afrikako biztanleria %2,5 igotzen da urtero (mundukoa %1,2), baina igoera ez da berdina izango Sahararen bi aldeetan; hegoaldean askoz ere gehiago haziko da. Fase honetan aurkitzen da: ume mortalitatea asko jaitsi da (herenera), baina emankortasuna ez. Oso garrantzitsua da jendea zenbait urterekin ezkoindu ohi den herrialdean, horrek zuzenki eragiten baitio demografiari. Ipar Afrikan, esaterako, ezkontza adina zertxobait atzeratu da, jendartea zentzu askotan aldatu; baina Saharaz hegoaldeko lurretan egoera oso desberdina da. Erdia baino gehiago 20 urte baino gutxiagorekin ezkontzen da, eta horrek, aurrera begira, ume gehiago izateko aukerak biderkatu.
INED-ek dioenaren arabera, ume gutxi izateko modurik eraginkorrena ume gutxiago eduki nahi izatea da, eta nahi hori ez da afrikar askorena. Izan ere, ez horren aspaldi geure baserrietan gertatzen zen bezala, lurralde askotan oinordeko asko izatea epe luzerako inbertsioa da, aberastasuna: lurra lantzen dutelako, animaliak, eta heztean hirira joan daitezkeelako ordainpeko lan bila eta familia lagundu. Chaden ezkondutako emakumeei galdetu zitzaien ea zein zen, euren ustez, izan nahiko luketen ume kantitatea; inkestaren bataz-besteko emaitza: 13,7 (2010ean).
Chad, Guinea, Mali edo Eritrean biztanleriaren %10ak baino gutxiagok erabiltzen du kontrazepziorako neurriren bat; askok ez dutelako nahi, eta gehiagok ezin dutelako. Dena den, NBE-ren arabera neurri zehatzak garatzen hasiz gero sendi bakoitza bost ume izatetik hiru izatera igaroko da, eta 2100erako proiektatuta dagoen zifra %40ean jaitsiko litzateke.
Afrikaren mendebaldean, 2010ean, 20-39 urte bitarteko emakumeen erdiak ez zuen inongo hezkuntzarik jaso; gizonen %31a egoera bertsuan zen. Baina noski, hemen faktore askok hartzen dute parte: klase soziala, unibertsitatera joateko gaitasuna, sexu dikriminazioa, erlijioa, gune geografikoa, etxeko beharrak, Estatuaren egoera… Ziurrenik hezkuntza jasotzeak jaitza-tasa bera jaitsiko luke.
Euskal Herrian Gaindegiak datu hau ematen digu emakumeek lortutako titulazioei dagokionez:
[Goi tituludun emakumeen laneratzea]
Erreferentziazko lurraldeekiko: #EH-ak du goi titulaziodun emakume % handienahttps://t.co/CkRTCtPHEK pic.twitter.com/B8ujLZOFey— Gaindegia (@gaindegia) October 24, 2016
Europako herri zaharrena garela diogu harrotasun handiz, baina agian, urte batzuen buruan, berdina esango dugu tristuraz jota eta baxu-baxu. 15 urte baino gutxiagoko hamar gazteko, hamalau lagun daude 65 urte baino gehiagokoak. Euskal herritarren %47k dituzte 45 urte baino gehiago; erretirora iritsiko dira asko hamarkada gutxian, eta ez dago nahiko jaiotza horien tokia ordezkatzeko.
Gure herria zahartzen ari da. Krisi ekonomikoak ere izan du bere eragina: 2000ko hamarraldian etorkinei esker igo zen bereziki jaiotza-tasa, baina azken urteetan jaisten joan da. Araba husten ari dela zioten aurrekoan, biztanleriaren mugimenduen ondorioz, herrietatik hirietara; herrietan zaharrak geratzen dira, jada umerik mundura ekarri ezin. Hustuko ez dira ba herri txikiak.
Jaiotza tasaren gainetik zegoen heriotza tasa 1990eko hamarkada bukaeran eta 2000koaren hasieran, baina eman zitzaion buelta. Egun jaiotza tasa 9,09koa da; heriotza tasa 9,23koa.
Euskal Herria zatitzen duten administrazio ezberdinetako gobernuek heldu beharko liokete fundamentuz gai honi. Umeak izan nahi dituen euskal herritarrei gauzak erraztu eta etorkizunari begira berme demografikoa finkatze aldera.
Demografiaren igarkizun afrikarra eta euskalduna
Demografiaren igarkizun afrikarra eta euskalduna
Demografiaren igarkizun afrikarra eta euskalduna bidalketa lehenengo ZUZEU-(e)n agertu zen.