Zakila duten neskak, bulba duten mutilak

Iazko abenduaren 12an [2015az ari da], Zarautzen Haurraldek antolatutako topaketetan aukera paregabea izan genuen transfeminismoaren inguruan hausnartu eta ikasteko. Arratsaldeko mahai inguruan sexu-genero sistemaren oinarri den “emakume/eme vs gizon/ar” dikotomiari aurre egin dioten esperientzia pertsonal anitzak entzun ahal izan genituen. Oso interesgarriak eta hunkigarriak guztiak. Hamaika hausnarketa eragin zizkiguten eta bereziki ederra iruditu zitzaidan mahai inguruaren bukaeran bakoitzak bere gorputza zaindu, maite eta gozatzen duela aldarrikatzea, bere gorputza gorrotatzen duen transexualaren esterotipoarekin apurtuz.

Hizlarien artean bazen haur transexual edo transgenero baten ama ere, Laia. Eta gai honek bereziki erakartzen ninduen, haurtzaroa “neskei” ez zegozkien kontutan igaro bainuen neuk ere, “neska-mutil” goitizena askotan entzuteraino. Jakina da haurrak, jaio bezain laster (baita lehenago ere) genitalei erreparatuta eme edo ar kategorietan banatu eta horren arabera “neska” edo “mutil” gisa heziak direla. Eta argi dago, haurrei “neska” edo “mutil” izateko aukerak bakarrik ematen badizkiegu, gutxienez nahi duten kategorian hazi eta hezteko aukera izan behar luketela, zakila edo bulba izateak aukera horretan eragin gabe. Baina nire kezka zera da, zer da sei urteko haur batentzat “neska” edo “mutila” izatea? Zakila duen haur batek zergatik sentitzen du “neska naiz” aldarrikatzeko beharra? Iruditzen zait gaur egungo haur eta gazteak gero eta “neskagoak” edo “mutilagoak” egiten ari garela. Asmatutako bi aukera horien arteko amildegia txikitu beharrean handitzen ari dela. Umeei “hau neskek ezin dute egin” edo “hori mutilen kontua da” esaldiak behin eta berriz entzuten zaizkie, ederki dakite “neska” edo “mutil” bezala eurei zer dagokien, eta bete ezean zigorra nolakoa den. Ez dakit nola ausartzen garen haurrak berdin-berdin hezten ditugula esaten, haur batentzat neguko txano bat erosi nahi duzunean ere dendariak “zer da neska ala mutila?” galdetzen dizunean edo jostailuen artean egiten den banaketa nabarmenean, “kínder sorpresa” arraultzak ere “neskentzat” eta “mutilentzat” barruko opariaren arabera desberdinduta daudenean (lagun batek dion bezala, opariak “sorpresa” izateari utzi diolarik). Euskaltzaindiak haurrei jarri beharreko izenak ere bi kategoria horien arabera bereizten ditu (izena eta izanaren arteko lotura ahaztu ezin) eta norbait haurdun dagoenean egiten zaion lehenengo galdera “neska ala mutila?” da.

Hamaika adibide gehiago daude… Baina bereziki obsesio bilakatu zaidana jaioberriei jartzen zaizkien belarritakoena da. “Neska” kategoria ezarri zaion haurrari belarriak zulatzen zaizkio (herri askotan lan hori mojek egiten dutelarik) beregana zuzentzen den orok “neska” bezala trata dezan. Zer pentsatuko luke jendeak norbaitek bere ume jaioberriari sudurrean, bekainean edo ahoan piercing bat egingo balio? Arrazoi kulturalengatik haurren gorputzak zulatu eta manipulatzea beste kultura batzuek egiten dutenean zer iruditzen zaigu?

.

… eta belarritakoak dituzten jaio berriak

Gure jendartean ordea onartuta dago haur batzuei belarriak zulatzea “neska” direla plazaratzeko. Berarengana neska bezala zuzentzeko eskaera esplizitua dela deritzot, gure herrian oso zabalduta dagoena, baita ideologia aurrerakoienen artean ere. Belarritakoak dituen haur bat ikustean, “neska” kategorian sartu eta gure inkontzientean urteetan barneratutako “genero-arau” guztiak aktibatzen zaizkigu, oharkabean erreproduzitu eta indartzen ditugunak, baldin eta identifikatu eta erreprimitzeko hausnarketa egin ez badugu. Eta hala ere, seguru zerbaitek eskapatuko digula. Eta bitartean haurrari, gogoratzen ez den garaietatik jendarte osoa modu jakin batean zuzentzen zaio, beregan ezaugarri eta espektatiba desberdinak proiektatuz. Hau ez da belarritakoengatik bakarrik gertatzen noski, baina nire ustez “neska” eta “mutil”en artean, hasiera hasieratik egiten dugun bereizkeriaren adibide garbia dira, horretarako haur jaio berrien gorputzak zulatuz gainera.

Argi dago gaur egungo errealitate zehatz honi erreparatuta beharrezkoa dela zakila duten neskak eta bulba duten mutilak izateko aukerak ahalbidetzea, baina uste dut ezin dugula alde batera utzi “neska” edo “mutil” izatea zertan oinarritzen dugun (duten) identifikatzea eta bi kategoria horien arteko amildegia deuseztatzea. “Neska” edo “mutil” izan beharrean haurrak “haur” izan daitezen. Genero araurik gabe, nahi duten moduan jantzi, jolastu, mugitu, gozatu, harremanak izan eta hazi daitezen identitate ireki eta malguagoak eraikiz. “Bat” edo “beste” izatera behartzen ez gaituzten identitateak; malguak, irekiak eta dinamikoak. Gure neurrira eraikitzen ditugun identitateak, eta ez alderantziz, gu euren neurrira egiten gaituztenak. Bukatzeko, Zarauzko jardunaldietan ikusitako irudi batean irakurritakoa berreskuratuz amaitu nahi nuke. “Ez gaude okerreko gorputzetan sartuta, okerreko jendartean baizik”, eta honekin lotuta mahai-inguruaren bukaeran publikotik egindako ekarpena “apustua jendartea aldatzea izan behar luke, eta ez gorputzak aldatzea”… Norberak bere gorputza nahi duen moduan eta inolako froga edota test-ik pasa gabe eraldatzeko aukera eta eskubidea izan dezan aldarrikatuz baina, era berean, gorputz eta identitate anitzek osatuko duten jendartea eraikitzea helburu dugula ahaztu gabe.

Zakila duten neskak Zakila duten neskak Zakila duten neskak