![[Nor Zen?] La Pasionaria](http://zuzeu.eus/wp-content/uploads/2017/01/top_gal_4374_34113_gr-e1485562708629-368x248.jpg)
[Nor Zen?] La Pasionaria
Tarteka agertzen duen kasketaldietako batean, Alderdi Popularrak Bilboko kale izendegitik hiru izen ezabatu zitzan eskatu zion Udalari: Sabino Arana, Zumalakarregi eta La Pasionaria. Eskaera atzera agudo bota bazuten ere, gertakeria azken hau gogora ekartzeko baliatuko dugu, ez alferrik Bizkaiko hiriburuko kale bati izena ematen dion 30 emakumeetako bat da Dolores Ibarruri, eta 900 inguru dira Bilboko kaleak.
«Pentsaera argia antzematen zaio. Miseria eta esplotazioarekin salerosketan aritzen zen lagun andana zuen inguruan, pertsona baino gehiago politikariak zirenak. Dolores gizatiarra da, eta politikaria baino gehiago, emakumea eta ama. Bera miseriaren erraietara heltzen da, langilearen nekaldira, meatzariarenera, meatzariaren emaztearenera», dio Periko Solabarria zenak La Pasionariari buruz, Fermin Gongetaren “La hija del artillero” liburuaren hitzaurrerako idatzi zituen hitzetan (Txertoa, 2010).
1895eko abenduaren 9an Gallartan jaioa (Bizkaiko Meatzaldean), aita meatzaria zuen, pentsaeraz karlista eta euskalduna, alabak euskara ikasiko ez bazuen ere, errusieraz bai ordea. Neskatoa zela heziketa tradizionalista eta katolikoa jaso zuen, eta gaztetxotan komentura sartzear izan zen, fedeak bultzatuta.
Maistra ikasketak burutzekoa zen arren, premiak bultzatuta lanean hasi zen, neskame eta jostun. Irakurtzea zuen zaletasun, eta irakurriz ezagutu zuen marxismoa, ordura arteko sinismenak kolokan jarriko zizkion korronte filosofikoa. Geroztik “langilegoaren askapena” izan zuen bizitzaren ardatz nagusia. Errusiako Iraultza Boltxebikeak txundituta, 1920an Espainiako Alderdi Komunistako sorreran parte hartu zuen, eta pisu handia izan zuen alderdian; bertako kiderik ezagunenetakoa izan da, ezagunena ez bada.
Bilboko La Bandera Roja egunkari komunistan idatzi zuen, Eta Mundo Obrero izenekoan gero. Tartean, baita El Minero Vizcaíno eta La Lucha de Clases egunkarietan ere. Orduan hartu zuen izengoitia, lehen artikulua 1918ko Aste Santukoa idatzi zuen-eta. Beraz, La Pasionaria ezizena baino ez zuen, baina Dolores Ibarruri ere ez zuen benetako izena, jaiotzez Isidora baitzen; ama zuen Dolores eta bere erabakiz horrela egiten zioten dei alabari ere.
Beti beltzez jantzita, nortasun handiko emakumea ei zen La Pasionaria, diskurtso sutsuak eta zorrotzak egiten zituena (askotan Mosku eta Bukarestetik, Pirenaica irratiaren bidez). Sarri kartzelaratu zuten, eta erbestea ere zapaldu zuen. Errusian hizkuntza ikasi, Stalinekin elkarrizketatu, Lenin Saria jaso eta Moskuko Unibertsitateak honoris causa izendatu zuen. Portzierto, seme nagusia -sei seme-alabaz erditu zen- Armada Gorriko kidea izan zen eta Stalingradon borrokatu zuen.
1989ko azaroaren 12an hil zen, Madrilen (Espainia).
.
Ez dira pasako
«Gerra Zibileko politikaririk esanguratsuenetakoa, Errepublikako gorteek lehendakariorde hautatu zuten 1937an. Berea da `ez dira pasako!´ leloa, Madrileko defentsan ziharduen artean esana. Garai hartan mito bihurtu zen Espainiako alde batekoentzako». Ez dira gure hitzak, ez, www.generalisimofranco.com ataritik kopiatutakoak baino.
La Pasionariak baino lehen Petain-ek esana omen zen “ez dira pasako!” leloa, Verdun-go bataila irabazi zuen marexal frantziarrak; Eta Ernesto Ché Guevarak baino lehen La Pasionariak esan omen zuen “hobe da zutik hil, belauniko bizi baino”, azken esaldi hau ere berea izan ez arren, Emiliano Zapatari egozten zaio-eta.
Esanak esan, politikagintzan ez ezik, Dolores Ibarruri eredugarria izan zen pentsaera komunista zuten artistentzat ere. Sonatua da, besteak beste, Charlie Haden jazz kontrabaxu jole erraldoiaren doinua eta Miguel Hernandezen olerki bat, azpian duzuen hauxe, 1937ko “Viento del pueblo” poema-liburuan.
Biografia bat du euskaraz, “Pasionaria”, Alberto Barandiaranek 1998an idatzi eta Elkarrek argitaratua.
PASIONARIA
Moriré como el pájaro: cantando, penetrado de pluma y entereza, sobre la duradera claridad de las cosas. Cantando ha de cogerme el hoyo blando, tendida el alma, vuelta la cabeza hacia las hermosuras más hermosas. Una mujer que es una estepa sola habitada de aceros y criaturas, sube de espuma y atraviesa de ola por este municipio de hermosuras. Dan ganas de besar los pies y la sonrisa a esta herida española, y aquel gesto que lleva de nación enlutada, y aquella tierra que de pronto pisa como si contuviera la tierra en la pisada. Fuego la enciende, fuego la alimenta: fuego que crece, quema y apasiona desde el almendro en flor de su osamenta. A sus pies, la ceniza más helada se encona. Vasca de generosos yacimientos: encina, piedra, vida, hierba noble, naciste para dar dirección a los vientos, naciste para ser esposa de algún roble. Sólo los montes pueden sostenerte grabada estás en tronco sensitivo, esculpida en el sol de los viñedos. El minero descubre por oírte y por verte las sordas galerías del mineral cautivo, y a través de la tierra les lleva hasta tus dedos. Tus dedos y tus uñas fulgen como carbones, amenazando fuego hasta a los astros porque en mitad de la palabra pones una sangre que deja fósforo entre sus rastros. Claman tus brazos que hacen hasta espuma al chocar contra el viento: se desbordan tu pecho y tus arterias porque tanta maleza se consuma, porque tanto tormento, porque tantas miserias. Los herreros te cantan al son de la herrería, Pasionaria el pastor escribe en la cayada y el pescador a besos te dibuja en las velas. Oscuro el mediodía, la mujer redimida y agrandada, naufragadas y heridas las gacelas se reconocen al fulgor que envía tu voz incandescente, manantial de candelas. Quemando con el fuego de la cal abrasada, hablando con la boca de los pozos mineros, mujer, España, madre en infinito, eres capaz de producir luceros, eres capaz de arder de un solo grito. Pierden maldad y sombra tigres y carceleros. Por tu voz habla España la de las cordilleras, la de los brazos pobres y explotados, crecen los héroes llenos de palmeras y mueren saludándote pilotos y soldados. Oyéndore batir como cubierta de meridianos, yunques y cigarras, el varón español sale a su puerta a sufrir recorriendo llanuras de guitarras. Ardiendo quedarás enardecida sobre el arco nublado del olvido, sobre el tiempo que teme sobrepasar tu vida y toca como un ciego, bajo un puente de ceño envejecido, un violín lastimado e impotente. Tu cincelada fuerza lucirá eternamente, fogosamente plena de destellos. Y aquel que de la cárcel fue mordido terminará su llanto en tus cabellos
* Roman Karmen eta Boris Makaseev zinemagile sobietarrek Dolores Ibarruriren diskurtso bat grabatu zuten 1936ko irailean, Madrilen.
[Nor Zen?] La Pasionaria
[Nor Zen?] Dolores Ibarruri, La Pasionaria bidalketa lehenengo ZUZEU-(e)n agertu zen.
Mahai horretan izan zen Telesforo Monzon. Bergararra ekaitz tropikal baten modukoa ote zen ez dakit, ez nuelako ezagutzeko fortunarik izan, baina konstantea eta engaiatua ziur. Egun hauetan asko hitz egiten ari da “Maltzaga” ideiaz, besteak beste ZuZeun, eta guztiek esaten dute Maltzagak ez duela inoiz argia ikusi eta ez duela inoiz ikusiko orain arte irudikatu dugun moduan, behintzat. Azken baieztapena nire egiten dut, ez ordea lehena. Txibertan eskala handiago batean lortu ez zen indar metaketa beranduago lortuko zen Altsasuko Mahai hartan.
Nire aitonak orain dela sei urte elkarrizketa batean esan zidan moduan, mundu hau indar ezezagun baten menpe dago, batzuentzat jainko bat, besteentzat zoria edo patua, etab. Gauza da indar hau oso apetatsua dela eta hainbat egoera edo oztopo ezberdin jartzen dizkigula gure bidean eta gure ardura da erabakiak hartzea. Baina, niretzat benetako dilema dator, erabaki hauetan pentsatzen dugunean, benetan gai garen erabakiak hartzeko ala guztiz determinatuak gauden?
Trotta argitaletxeak gaztelainaz argitaratu berri duen liburu honetan gorpuztu egin dira 
Aurkitu daitekeena guztiz da gordina. Bilatzailean Amelia Tiganus topatu orduko zenbait egunkaritako titularrek esaldi berdina errepikatzen dute: 
Trumpek espainiera bere gobernuaren webgunetik ezabatu du kolpetik, ikusezinen zakura jaurtiz, hegoamerikarren hizkuntza nagusiaren hedapenari mugak jartzeko xedez.
Azkue Fundazioak 
